مقصد این آدرس‌های اشتباه

یکی از مهم‌ترین موضوعاتی که به‌واسطه گره خوردن زندگی انسان امروز با تحولات عصر فناوری اطلاعات و ظهور و بروز او در جهان بدون مرز مجازی دستخوش تغییر و تحول شده، موضوع شکل‌گیری هویت افراد است

تبیین:

یکی از مهم‌ترین موضوعاتی که به‌واسطه گره خوردن زندگی انسان امروز با تحولات عصر فناوری اطلاعات و ظهور و بروز او در جهان بدون مرز مجازی دستخوش تغییر و تحول شده، موضوع شکل‌گیری هویت افراد است؛ مؤلفه شخصیتی که در سال‌های نه چندان دور به‌واسطه بودن افراد در محیط‌های کوچک و البته ثابت، تحت تأثیر شرایط حاکم بر همان محیط و ارتباط رو در رو با افراد آن محیط تشکیل می‌شد امـا با ظهـور عصر فناوری‌های نویـن، اطلاعات و پیوند انسان با زندگی در جهان بی مکان اینترنت و مواجهه افراد بـا منابـع هویت‌یابی متکثــر موجود در این فضا، مؤلفه هویت‌یابی نیز دستخوش تغییر و دگرگونی گردیده و اقتدارگرایی رسانه‌های اجتماعی منجر به سوق یافتن افراد به زندگی در فضاهای مجازی و به تبع آن شکل‌گیری هویت مجازی یا «من اینترنتی» شده است.

شاید یکی از جذابیت‌های زندگی این من اینترنتی در فضای مجازی، فراهم بودن قابلیت ساخت خودهای جدید، معرفی و نمایش یک شخصیت مورد خواست بــدون نیاز به سانســور اســت. در این فضاست که فرد با کشف و دستیابی به حجم گسترده از اطلاعات و محرک‌های رفتاری درصدد بیان آزاد و بدون روتوش اندیشه‌ها و علاقه‌مندی‌های خویش است و فارغ از التزام به ویژگی‌های شخصیتی مانند سن، تحصیلات و حتی جنسیت، خود را در موقعیت‌ها، نقش‌ها و سبک‌های زندگی متنوع قرار می‌دهد، قابلیتی که در دنیـای واقعی کمتر امکان‌پذیر است یا حداقل فـرد به زعم خود قـادر بـه دسـتیابى بـه آن نیست و مجموع این‌ها زمینه بروز و تقویت هویت‌های چندگانه را فراهم می‌سازد و ازاین‌رو اگر از رسانه‌های اجتماعی بـه منابـع فریـب هویـت و بهشت هویت‌های دروغین و چندگانه تعبیر کنیم، شاید گزافه نگفته باشیم.

 چرایی رسیدن به این آدرس‌های اشتباه

جذابیت هویت ساختگی در مقایسه با هویت واقعی فرد، ضعف تربیت خانوادگی و کمرنگ بودن آموزش مهارت‌های ارتباطی، عدم احساس امنیت، عدم اعتمادبه‌نفس و اطمینان به واكنش سایر افراد در قبال خود، ترس از مورد انتقاد قرار گرفتن، وجود برخی سیاست‌های اجتماعی ناصحیح در پذیرش افراد در گروه‌ها، شهوت دیده شدن و مورد تایید قرار گرفتن و ... را می‌توان ازجمله دلایل تلاش ساکنان جهان مجازی برای یافتن هویت‌های چندگانه دانست اما مهم‌تر از دلایل و چرایی کشش افراد به پذیرش هویت کاذب، پیامد این چند هویتی در زندگی واقعی افراد است که گاه می‌تواند مثبت و اثرگذار و گاهی نیز مخرب و آسیب‌زا باشد.

اگر از موضوع تقویت آزادی بیان و فراهم شدن فرصت بحث‌های مساوی در فضایی آرام بدون توجه به شاخصه‌های مرسوم ثروت و مقام و جنسیت و نژاد، ایجاد جرئت و شهامت برای ارتباط با افراد مختلف، ایجاد فرصت برای بیان خواسته‌های سرکوب‌شده و نیز پناه گرفتن از هویت جعلی برای در امان ماندن از نمایش فعالیت و صیانت از حریم خصوصی و ... به عنوان برخی آثار مورد پسند کاربران با هویت‌های چندگانه بگذریم اما آثار سوء بسیاری ازجمله گسترده شدن عرصه تقلب و فریبکاری، ترویج اهانت و دروغ و افترا بدون پذیرفتن عواقب آن، افزایش نقش بازی کردن و شکل‌گیری هویت جعلی و ناسالم، بحران هویت و اختلالات شخصیتی و بروز ناهنجاری‌های بسیار در جامعه حقیقی برخی از پیامدهای اپیدمی هویت مجازی در جوامع امروزی است که بنا بر میزان اثرپذیری فرد می‌تواند تشدید شود و متأسفانه این موضوع به‌ویژه در کاربران نوجوان به این اعتبار که نوجوانی مهم‌ترین مرحلــه شکل‌گیری هویــت فرهنگــی و اجتماعـی و لازمه شکل‌گیری هویت سالم و تثبیت‌شده در فرد؛ قرار گرفتن در محیط مناسب خانوادگی، اجتماعی و همسالان است، میزان ضریب آسیب‌زایی بالاتری را به دنبال خواهد داشت.

سخن آخر

بنابراین در فضایی که نمی‌توان به راحتی افراد را با هویت واقعی‌شان شناخت، طبیعی است که کاربران با افزایش سطح آگاهی از خطرات موجود در فضای مجازی، ضمن کنترل رفتار‌های خود و عدم عرضه عمومی اطلاعات شخصی خود، نگران فریب رفاقت‌های مجازی و سوءاستفاده‌های احتمالی آدرس‌های اشتباهی در فضای مجازی نیز باشند.

 البته شناسايي، تصديق و سنديت هويت و نمایه‌ی اطلاعات به عنوان يکي از مسائل مهم موضوع هويت در فضاي مجازي، تنها به کاربران عادی منحصر نمی‌شود و بنا بر مصوبه مهرماه سال ۱۳۹۸ شورای عالی فضای مجازی، هر نوع تعامل فنی، اقتصادی (پولی و مالی)، فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و اداری میان اشخاص، گروه‏ها، اشیاء، خدمات، محتواها و مکان‌ها به هویت معتبر نیاز بوده و استقرار زیست‌بوم تأمین‏کننده زیرساخت تعاملات آزادانه، سالم، پویا، مسئولانه و سودمند با رعایت حقوق فردی و جمعی در روابط اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و فناورانه بین انواع موجودیت‌ها در فضای مجازی نیازمند شکل‌گیری نظام قابل اطمینان برای هویت در فضای مجازی کشور است.                  معصومه باباجانی